از زمانی که خبردار می شوید مسافر کوچکی در راه دارید، سوال ها و اما و اگرهای بسیاری در ذهن شما ایجاد می شود. دلتان می خواهد از سلامت فرزندتان خاطرجمع شوید. سونوگرافی یکی از روش های پاسخ گفتن به برخی از این سوال هاست.

تندرستی: از زمانی که خبردار می شوید مسافر کوچکی در راه دارید، سوال ها و اما و اگرهای بسیاری در ذهن شما ایجاد می شود. دلتان می خواهد از سلامت فرزندتان خاطرجمع شوید و به شدت کنجکاوید که جنسیت مهمان کوچک زندگیتان را بدانید.

سونوگرافی یکی از روش های پاسخ گفتن به برخی از این سوال هاست. دکتر طاهره کرامتی، متخصص زنان، زایمان و نازایی به تمامی سوال های مادران باردار درباره سونوگرافی پاسخ داده است.

۱- سونوگرافی چیست؟

سونوگرافی امواجی است که به بافت بدن مادر فرستاده می شود و بسته به آنکه به بافت نرم یا سخت بدن برخورد کند، تصاویری ایجاد می کند. این تصاویر در سونوگرافی معمولی یا همان سونوگرافی دوبعدی به صورت سیاه و سفید دیده می شود.

پزشک براساس دانسته هایی که در مورد آناتومی بدن دارد آن تصاویر را تشریح می کند و از این طریق مادر را در جریان رشد جنین قرار می دهد.

2-بهترین زمان برای انجام اولین سونوگرافی چه وقتی است؟

اگر مادر در شرایط عادی باشد و مشکل و درد خاصی نداشته باشد – درد خاص از آن لحاظ که بیشتر مادران در اوایل بارداری دردهایی دارند که به دلیل عادی نبودن شرایط برای رحم طبیعی است – بهترین زمان برای انجام نخستین سونوگرافی، هفته هشتم است.

بسیاری از خانم ها به محض اینکه متوجه بارداری خود می شوند یا حتی شک می کنند، اصرار به سونوگرافی دارند. به دلیل اینکه فکر می کنند چون در سونوگرافی می توان درون رحم را با چشم دید قابل اطمینان تر است. درصورتی که برای این کار می توان از تست های بارداری و آزمایش استفاده کرد و نیازی به سونوگرافی نیست.

زیرا سونوگرافی حتی اگر در این زمان، بارداری را تایید کند، قادر نیست سالم بودن جنین را اثبات کند.

بنابراین پزشک ناچار است مدتی بعد سونوگرافی را تجدید کند که همان دوماهگی یا هشت هفتگی جنین است.

3- آیا سونوگرافی تنها برای تعیین جنسیت است؟

خیر، درواقع وظیفه اصلی سونوگرافی تایید سلامت جسمی جنین است؛ به طور مثال یک سونوگرافی به نام سونوگرافی غیربالگری سه ماهه نخست در هفته یازدهم تا چهاردهم بارداری انجام می شود و می تواند احتمال برخی از اختلالات کروموزومی ازجمله منگولیسم را گزارش دهد.

این بیماری از روی بافت گردن و فرم استخوان بینی در جنین تشخیص داده می شود زیرا جنین هایی که دچار این مشکل هستند بینی پهن و کوتاه و بدون استخوان و بافت گردن غیرطبیعی دارند.

بنابراین سونوگرافی در ماه های اول برای آگاهی از سلامت جنین انجام می شود و در عین حال جنسیت وی را نیز مشخص می کند.

4- چند نوع سونوگرافی وجود دارد؟

سونوگرافی انواع مختلفی دارد و برای مادران براساس اینکه شرایط عادی یا غیرعادی ای مانند دیابت و فشار خون بالا داشته باشند و یا مادرانی که جنینشان به دلایلی رشد خوبی نداشته و در معرض خطر هستند نوع خاصی از آن تجویز می شود؛ به طور مثال نوعی سونوگرافی برای تشخیص نارسایی دهانه رحم وجود دارد که برای مادرانی که سابقه سقط های بالای سه ماه و چهار ماه دارند انجام می شود زیرا ممکن است رحم به دلیل سنگین شدن تدریجی جنین نتواند وزن آن را تحمل کند یا انواعی از سونوگرافی به نام داپلر عروق و شریان های بند ناف، داپلر شریان مغز جنین و داپلر عروق رحم و انواع دیگری وجود دارند که در شرایط خاص و به تشخیص پزشک انجام می شوند.

5- تعداد دفعات سونوگرافی طی دوره بارداری من چند بار است؟

این موضوع بستگی به نتیجه معاینه های پزشک دارد که باتوجه به عوامل گوناگونی مانند نتیجه آزمایش ها و شرایط بدنی مادر تعیین می شود. اگر پزشکی تشخیص دهد که شرایط مادر حساس است ممکن است ماهی یک بار دستور سونوگرافی بدهد.

درصورت عادی بودن شرایط، یک بار در همان هشت هفتگی جنین، بار دوم از هفته یازدهم تا چهاردهم برای تست سونوگرافی غیربالگری سه ماهه نخست، بار سوم بین هفته پانزدهم تا بیست و دوم برای تست غربالگری خون – که البته یک بار هم همزمان با بار دوم سونوگرافی انجام می شود – و بار چهارم در ماه آخر بارداری برای تعیین وضعیت قرارگیری جنین در بدن، انجام می شود. جنین به طور معمول باید با سر به طرف پایین در رحم قرار گرفته باشد.

بنابراین یک خانم باردار در طول دوره نه ماهه بارداری چهاربار نیاز به سونوگرافی دارد و بیشتر از این در حالت عادی اصلا ضرورتی ندارد و بهتر است برخی از مادران که در این مورد کمی نگرانی و وسواس دارند این نکته را مدنظر قرار دهند.

6- چند روز برای انجام سونوگرافی وجود دارد؟

دو روش برای انجام سونوگرافی وجود دارد. یکی نوع معمول سونوگرافی که همان سونوگرافی ابدومینال یا شکمی است که از روی شکم انجام می شود و دیگری سونوگرافی واژینال که از داخل واژن و معمولا در شرایط خاصی صورت می گیرد.

7- سونوگرافی سه بعدی و چهاربعدی چیست؟

سونوگرافی سه بعدی و چهاربعدی مانند سونوگرافی دوبعدی تنها تصاویر سیاه و سفید را نشان نمی دهد بلکه همانند تصاویر سه بعدی و چهاربعدی جزییات کامل تر و روشن تری از بدن جنین را نشان می دهد.

ما در این سونوگرافی ها می توانیم دقت بالاتری در تشخیص ناهنجاری های بزرگ داشته باشیم.

این نوع سونوگرافی از هفته پانزدهم تا بیست و ششم انجام می شود و راه بهتری برای بررسی شرایط جنین به حساب می آید. در چنین سونوهایی همچنین مادر می تواند عکس العمل ها و حرکات فرزندش را واضح تر مشاهده کند.

8- مزایا و معایب سونوگرافی های سه بعدی و چهاربعدی چیست؟

این نوع سونوگرافی نسبت به سونوگرافی دو بعدی دقت بیشتری برای تشخیص ناهنجاری ها دارد و برای مادرانی که سابقه مرده زایی، سقط، داشتن جنین معیوب و یا اختلالی در رحم دارند بهتر است که این نوع سونوگرافی حتما انجام شود اما در شرایط عادی بسیاری از پزشکان و متخصصین اصراری به این نوع سونوگرافی ندارند.

اگر پزشک تشخیص دهد که ممکن است در صورت انجام ندادن این کار در آینده صدمات جبران ناپذیری به کودک و مادر وارد آید برای اطمینان، آن را تجویز می کند.

9- آیا سونوگرافی می تواند برای من یا جنینم خطرناک باشد؟

سونوگرافی به دلیل اینکه از طریق امواج صوتی و نه اشعه انجام می شود به هیچ عنوان خطری برای جنین و مادر ندارد.

این امر در مورد سونوگرافی های سه بعدی و چهاربعدی هم صدق می کند. البته عده بسیاری کمی از متخصصین تصور می کنند شاید سونوگرافی از نوع داپلر، آن هم در صورتی که برای مدت زیادی بر روی بدن مادر انجام شود کمی برای جنین مشکل ساز باشد که البته درصد آن بسیار اندک است.

10- مدت زمان سونوگرافی چقدر است؟

این زمان بستگی به آماده بودن تجهیزات و مهارت پزشک دارد. معمولا در مدت زمان بسیار کوتاه – پنج یا ده دقیقه ای – انجام می شود که البته در سونوگرافی های سه بعدی و چهاربعدی ممکن است بین ۱۵ تا ۳۰ دقیقه طول بکشد.

11- آیا لازم است قبل از سونو، مایعات زیاد بنوشیم؟

معمولا برای انجام سونو نیاز به نوشیدن مایعات نیست. البته در سنین بسیار کم مانند زیر هشت هفته ممکن است خوردن آب و یا آبمیوه طبیعی قبل از انجام سونوگرافی به ارایه تصویر دقیق تر از جنین کمک کند اما در ماه های بعد چنین کاری لزومی ندارد.

12- آیا می توانم سونوگرافی سه بعدی انجام دهم بدون اینکه جنسیت فرزندم را بدانم؟

بله، این امکان وجود دارد. زیرا برای پزشک تنها سلامت نوزاد اهمیت دارد و جنسیت جنین به هیچ عنوان مهم نیست و تعیین جنسیت درواقع برای کنجکاوی والدین انجام می گیرد. از نظر علمی هم پزشکان وظیفه ای برای تعیین جنسیت ندارند؛ بنابراین اگر پدر و مادری نخواهند جنسیت فرزندشان را تا زمان تولد بدانند بهتر است این موضوع را قبل از انجام سونوگرافی به پزشک اطلاع دهند.

13- آیا مشکلاتی مانند بیماری های خونی در سونوگرافی مشخص می شود؟

به طور معمول برای این کار از سونوگرافی استفاده نمی شود. در مواردی زیر دستگاه سونوگرافی می توان با  آزمایش بر روی مایع داخلی رحم که جنین در آن قرار گرفته (یا همان کیسه آب) چنین مشکلاتی را تشخیص داد. زیرا سلول های پوست جنین که در این مایع ریزش کرده است خواص ژنتیکی بچه را نشان می دهد.

بنابراین با بررسی ژنتیکی این سلول ها می توان تشخیص داد که این جنین بیماری خونی دارد یا نه و درصورت لزوم اقدامات لازم را انجام داد.

بهترین وقت برای انجام این کار چهارده هفتگی است.

معمولا سونوگرافی نمی تواند هر اختلال کوموزومی را تشخیص دهد. زیرا همان طور که گفتیم سونوگرافی برای تشخیص انواع خاصی از ناهنجاری ها مانند منگولیسم مناسب است که آن هم از روی بررسی شکل ظاهری اجزای بدن جنین امکان پذیر می شود

استرس و اضطراب ،احساس خستگی و کلافگی در ترافیک ،افسردگی،بی خوابی،حواس پرتی ،سردرد،دردهای پیش از قاعدگی و....همه این درد ها یک وجه اشتراک دارند.

اگر می خواهید بگوید وجه اشتراک آن ها زندگی در عصر مدرن است حق با شماست اما وجه اشتراک دیگری که کمتر به چشم می آید و شاید دعوای تمام این درد ها باشد چیزی نیست جز" منیزیم".

پرفسور مونیکا چاولا که تحقیقات زیادی دراین موضوع دارد می گوید :" منیزیم، چهارمین ماده‌معدنی ضروری است که هر کس باید با داشتن رژیم‌غذایی متنوع، متعادل و متناسب، آن را تامین کند. برای آنکه اهمیت منیزیم برایتان روشن شود، بهتر است بدانید که 50 درصد از این ماده‌مغذی در استخوان‌ها، نیم دیگر آن در بافت‌ها و فقط 1 درصدش در خون وجود دارد. این ماده‌معدنی در بیش از 300 فعالیت بیوشیمیایی بدن شرکت و در عملکرد مناسب عضلات و سلول‌های عصبی دخالت دارد. نیاز بدن در دوران نوجوانی (خانم ها در دوران بارداری و شیردهی)، به این ماده‌معدنی بیشتر است و در صورت دریافت‌نکردن آن، علایمی که نشان‌دهنده کمبودش است، بروز خواهد کرد.

این ماده‌مغذی در متابولیسم انرژی و سوخت‌و‌ساز گلوکز، چربی‌ها و پروتئین‌ها، انقباض عضلات در سلول‌های ماهیچه‌ای و قلب، گشاد شدن شریان‌های قلبی، انتقال عصبی و ساختمان استخوان‌ها و دندان‌ها نقش دارد بنابراین با تامین نشدن نیاز روزانه به این ماده‌معدنی، می‌توان انتظار داشت عملکرد هر یک از این ارگان‌ها دچار اختلال شود، مثلا گرفتگی عضلات، بی‌نظمی در ضربان قلب و افزایش سطح کلسترول‌خون. بررسی‌ها نشان داده‌اند با دریافت روزانه منیزیم کافی، خطر بروز بیماری‌های قلبی، فشار خون، دیابت و البته پوکی‌استخوان کاهش می‌یابد بنابراین به کسانی که مستعد ابتلا به این بیماری‌ها هستند، توصیه می‌شود منابع غذایی این ماده‌معدنی‌ را در رژیم‌غذایی روزانه‌شان بگنجانند.

چقدر باید منیزیم بخوریم؟

نتایج آخرین بررسی‌ها نشان داده‌اند مقدار موردنیاز هر گروه سنی به این ماده‌معدنی در روز به این ترتیب است:

کودکان 1 تا 3 ساله 80 میلی‌گرم

4 تا 8 ساله 130 میلی‌گرم

9 تا 13 ساله 240 میلی‌گرم

14 تا 18 ساله 410 میلی‌گرم

19 تا 30 ساله 310 تا 410 میلی‌گرم

30 به بالا 320 تا 420 میلی‌گرم

منیزیم از کجا بیاوریم؟

بهترین موادغذایی‌ای که سرشار از منیزیم هستند، عبارتند از سبزی‌هایی با برگ‌سبز مانند اسفناج که در هر لیوان از آن 163 میلی‌گرم منیزیم وجود دارد. گوجه‌فرنگی نیز منیزیم فراوانی دارد. در میان مغزها، بادام، فندق و تخمه کدو حلوایی بیشترین مقدار منیزیم و نزدیک به 156 میلی‌گرم از این ماده‌مغذی دارند. انواع لوبیاها هم از منابع منیزیم هستند به خصوص لوبیای چشم بلبلی و سفید. در گروه میوه‌ها، موز و انجیر خشک منیزیم بیشتری دارند و در گوشت‌ها ماهی تن مملو از منیزیم است. غلات سبوس‌دار نیز از منابع عالی این ماده‌معدنی محسوب می‌شوند و توصیه می‌شود برای تامین منیزیم روزانه از این گروه غذایی استفاده شود.

به گفته متخصصان تغذیه، رژیم‌های غذایی سرشار از مواد غذایی تصفیه ‌شده، زمینه بروز کمبود منیزیم هستند. همچنین دنبال کردن یک برنامه‌غذایی که کمتر حاوی سبزیجات است، احتمال کمبود منیزیم را بالا می‌برد. فعالیت‌های ورزشی شدید، مصرف داروهای ادرارآور، ملین‌ها، استروییدها، داروهای شیمی‌ درمانی و آنتی‌بیوتیک‌ها نیز زمینه‌ساز کمبود منیزیم هستند. ابتلا به دیابت و بیماری‌های التهاب روده، اسهال و بیماری‌های مربوط به پانکراس هم از عوامل موثر در بروز علایم کمبود منیزیم هستند.

حالا چرا منیزیم کم می شود؟

دکتر ابهری استاد دانشگاه تهران در خصوص شرایط و علائم بروز کمبود می گوید:مقدار منیزیم جذب شده در طول روز، به رژیم غذایی هر فرد بستگی دارد. در کشورهای صنعتی در دهه های اخیر، کاهش قابل توجهی در مصرف منیزیم دیده می شود. به همین دلیل میزان جذب منیزیم از طریق غذا به اندازه ای نیست که جلوی بروز اختلالات ناشی از کمبود منیزیم را بگیرد.رژیم‌های غذایی سرشار از موادغذایی تصفیه‌شده، زمینه بروز کمبود منیزیم را فراهم می‌کنند. پیروی از برنامه‌غذایی‌ای که سبزی‌ها در آنها سهمی ندارند، احتمال کمبود منیزیم را بالا می‌برد. فعالیت‌های ورزشی شدید، مصرف داروهای ادرارآور، ملین‌ها، استروییدها، داروهای شیمی‌درمانی و آنتی‌بیوتیک‌ها مانند جنتامایسین نیز زمینه‌ساز کمبود منیزیم هستند. ابتلا به دیابت و بیماری‌های التهاب روده، اسهال و بیماری‌های مربوط به پانکراس هم زمینه‌ساز بروز علایم کمبود منیزیم است و مصرف زیاد الکل هم از دیگر عوامل ایجاد‌کننده کمبود این ماده‌مغذی محسوب می‌شود.

برای جبران چه کنیم؟

بهترین راه برای جبران استفاده از مکمل های غذایی است یکی از بهترین مکمل های موجود " (B6("(magni B6مگنی، ترکیب منیزیم با ویتامین ب 6 است که باعث افزایش کارایی و جذب بافتی آن می شود. کمبود همزمان منیزیم و ویتامین ب 6 به فراوانی دیده می شود و این دو ترکیب اغلب با هم تجویز می شوند.ویتامین ب 6 و منیزیم اثرات مکمل یکدیگر را نیز دارند به طوری که هم منیزیم و هم ویتامین ب 6 کارکرد نورون ها را تنظیم می کنند، اثرات ضد استرس دارند و اثرات بالینی مفیدی بر سندروم پیش قاعدگی می گذارند.

و در برخی شرایط فیزیلوژیک (فعالیت فیزیکی، بارداری، شیردهی، سالمندی) نیاز به هر دوی آن ها افزایش می یابد.

مکمل خوراکی منیزیم می تواند علایم مربوط به طیفی از بیماری ها را که احتمالا ناشی از کمبود منیزیم هستند، به خوبی بهبود ببخشد