کم کردن مصرف نمک، این رایج ترین چاشنی غذایی، برای برخی افراد ضروری است اما نه برای همه. سال هاست که در محافل پزشکی در مورد مصرف نمک مباحثات داغی در جریان بوده است و پرسش محوری هم این بوده است؛ آیا باید نمک کمتری بخوریم؟از یک طرف گروهی از متخصصان اظهار می کنند که همه افراد باید مصرف نمک شان را کم کنند و این کار به میزان قابل توجهی از بروز بیماری های قلبی پیشگیری می کند. در مقابل گروه دیگری معتقد بوده اند که توصیه همگانی به کاهش مصرف نمک تاثیر ناچیزی بر سلامتی عمومی دارد و محروم کردنی بی دلیل برای اغلب افراد به شمار می رود.آیا نمک بلوری است شیطانی؟ یا چاشنی بی ضرری برای لذت ذائقه ما؟ یا چیزی بین این دو؟ در این مورد نیز مانند بسیاری چیز های دیگر در پزشکی، پاسخ سرراستی وجود ندارد. اینکه نمک چگونه بر فشارخون شما تاثیر بگذارد، به ژن های شما، سن شما و وضعیت پزشکی شما بستگی دارد.
● نمک در گردش خون
نمک از دیدگاه یک شیمیدان هر ماده یی است که هنگام درهم فرو رفتن اوربیت های یون های مثبت و منفی به وجود می آید. اما برای اغلب ما نمک همان کلرید سدیم است؛ بلورهای سفیدی که هنگام بخار شدن آب دریا به جای می ماند و این سدیم موجود در نمک است که اغلب مشکلات را به وجود می آورد.یک قاشق چایخوری از کلرید سدیم (همان نمک خوراکی ما) حاوی ۲۳۰۰ میلی گرم سدیم است. بدن انسان نمی تواند بدون مقداری سدیم به حیات خود ادامه دهد. سدیم برای انتقال تکانه های عصبی، انقباض و انبساط رشته های عضلانی (از جمله عضلات قلب و دیواره رگ های خونی) و حفظ تعادل مایعات در بدن لازم است.مقدار نمک لازم برای این کار آنقدرها زیاد نیست. مردمان یانومومو در جنگل های بارانی آمازون تنها ۲۰۰ میلی گرم سدیم در روز دریافت می کنند (تقریباً معادل سدیم موجود در ۱/۰ یک قاشق چایخوری نمک).
در مقابل یک امریکایی متوسط ۳۴۰۰ میلی گرم (یعنی حدود ۵/۱ قاشق چایخوری نمک) در روز دریافت می کند و در شمال ژاپن مصرف روزانه نمک به مقدار شگفت آور ۲۶۰۰۰ میلی گرم (بیش از ۱۱ قاشق چایخوری نمک) می رسد.هنگامی که سدیم به بدن کم برسد، مجموعه یی از پیام های شیمیایی و هورمونی به کلیه ها و غدد عرق فرمان می دهند که سدیم را در بدن حفظ کنند. هنگامی که شما سدیم را بیشتر از نیازتان مصرف می کنید، کلیه ها زیادی آن را با ترشح ادرار بیشتر یا غلیظ تر دفع می کنند.اما اگر چنین کاری ممکن نشود، نمک در مایع بین سلول ها تجمع می یابد. آب به طور گریزناپذیری سدیم را دنبال می کند و هنگامی که این مایع افزایش می یابد، حجم خون نیز بالا می رود. نتیجه این است که قلب باید کار بیشتری انجام دهد و فشار بیشتری روی عروق خونی می آید.در طول زمان این امر به سخت شدن دیواره عروق می انجامد، در نتیجه فشار خون بالا، حمله قلبی یا سکته مغزی رخ می دهد. در درازمدت ممکن است نارسایی قلبی به وجود آید.حتی شواهدی وجود دارد که نمک می تواند به طور مستقیم بر قلب، آئورت و کلیه ها نیز اثر بگذارد، بدون اینکه لزوماً فشار خون بالا رفته باشد.
برخی افراد به شدت به مصرف نمک حساس هستند (فشار خون آنها در نتیجه اثر مستقیم نمکی که می خورند، بالا و پایین می رود). اما برخی افراد دیگر به نظر نمی رسد اصلاً تحت تاثیر قرار گیرند. متاسفانه آزمون ساده یی برای تعیین افراد حساس به نمک وجود ندارد.صدها تحقیق به ارتباط بین مصرف نمک و فشار خون، بیماری قلبی، سکته مغزی و مرگ و میر پرداخته اند. به طور کلی این تحقیقات نشان می دهد که کم کردن مصرف نمک فشار خون را کاهش می دهد و از احتمال بروز حمله قلبی و سکته مغزی می کاهد. اما مشکل این تحقیقات این است که هر کدام آنها دچار نقایصی هستند؛ یا مدت بررسی کوتاه بوده یا تعداد افراد مورد بررسی کم بوده اند یا عواملی غیر از سدیم روی نتایج آنها تاثیر گذاشته اند. برای همین نمی توان بر مبنای آنها به نتیجه گیری قاطعی دست یافت.
بنابراین توصیه یکسانی در مورد مصرف نمک یا سدیم برای همه وجود ندارد. برخی افراد یقیناً از مصرف کمتر نمک سود می برند. اما در مورد دیگران تفاوت چندانی در میزان فشار خون به وجود نخواهد آمد.
اگر شما کمتر از ۵۰ سال دارید، و فشار خون تان در حد طبیعی است (کمتر از ۱۲۰ روی ۸۰)، و وضع سلامتی تان خوب است، دلیلی وجود ندارد که در حال حاضر نگرانی در مورد نمک غذایی تان داشته باشید. البته بهتر است ذائقه تان را به نمک زیاد عادت ندهید.رژیم غذایی کم نمک برای افرادی مناسب است که مسن تر هستند، مبتلا به فشار خون بالا هستند یا دیابت دارند یا فشار خون شان به تدریج در حال بالا رفتن است.انجمن قلب امریکا توصیه می کند مصرف سدیم (نمک) روزانه بیش از ۲۳۰۰ تا ۲۴۰۰ میلی گرم در روز نباشد. اگر دچار نارسایی قلبی هستید مصرف نمک ممکن است ورم تان را زیاد کند. در چنین وضعیتی مصرف زیاد نمک ممکن است پزشک را مجبور کند که برای دفع مایع اضافی شما را بستری کند تا با داروهای قوی داخل وریدی تحت درمان قرار گیرید. معمولاً توصیه می شود افراد دچار نارسایی قلبی مصرف سدیم روزانه شان را به زیر ۲۰۰۰ میلی گرم در روز محدود کنند. افراد دچار بیماری کلیوی نیز باید پرهیز مشابهی را رعایت کنند